Voor het MRI-onderzoek met 3-Tesla MRI zijn inmiddels bijna 1.700 scans gemaakt. Hiermee heeft Nederland een van de grootste MRI-databases van patiënten met ALS, PSMA of PLS in de wereld. Dit is dankzij het project Motor Netwerk Degeneratie, gefinancierd door Stichting ALS Nederland, dat zomer 2016 is afgerond. Het onderzoek wordt voortgezet in het nieuwe project MRI-onderzoek tesla3 en tesla7, ook weer gefinancierd door stichting ALS Nederland. Op deze manier wordt het aantal MRI-scans uitgebreid en wordt steeds meer onderzoek gedaan naar de veranderingen in de hersenen bij ALS, PSMA en PLS.
MRI-scans van de hersenen geven duidelijke afbeeldingen van de zenuwcellen in het brein, waardoor het ziekteverloop kan worden vastgelegd. MRI is een onderzoekstechniek die gebruik maakt van een zeer sterk magneetveld en radiogolven. Hiermee worden signalen in het te onderzoeken lichaamsdeel opgewekt. Een antenne ontvangt de signalen en een computer zet deze om in een beeld.
In 2009 startte dr. Esther Verstraete onder begeleiding van Prof. dr. Leonard van den Berg het wetenschappelijke 3-Tesla MRI-onderzoek naar ALS. Inmiddels doen vijf (arts-)onderzoekers onderzoek naar ALS, PSMA en PLS met deze MRI-scans, ondersteund door twee onderzoeksassistentes. Hieronder ziet u hoeveel scans we vanaf 2009 hebben verzameld.
Deze MRI-database voor ALS, PSMA en PLS is een van de grootste wereldwijd.
Veranderingen in de hersenen bij ALS
Met de scans wordt onder andere gekeken naar structurele en functionele veranderingen in de hersenen. Dit gebeurt door scans van patiënten met sporadische ALS, PSMA, PLS te vergelijken met de scans van controlepersonen. We maken ook scans bij patiënten met familiaire ALS en hun familieleden. Daarnaast wordt met de MRI-scans gekeken naar de connectiviteit in de hersenen, dat wil zeggen het netwerk van alle zenuwcellen en de manier waarop deze zenuwcellen met elkaar verbonden zijn.
Voor het MRI-onderzoek worden zowel patiënten als controlepersonen gevraagd om meerdere malen naar het UMC Utrecht te komen voor een “follow-up” scan. Zo kunnen onderzoekers veranderingen in de hersenen gedurende de ziekte volgen. De reis naar Utrecht is voor patiënten soms best zwaar. Dit onderzoek is dus echt dankzij de grote bereidwilligheid van patiënten!
Grote dank aan alle patiënten die meedoen aan het MRI-onderzoek!
Onderzoekers hebben recent een predictiemodel ontwikkeld waarmee zij op individueel niveau het ziekteverloop kunnen voorspellen. Op dit moment zit dit model nog in de onderzoeksfase, het wordt nog verder verbeterd voordat het in de zorg kan worden toegepast.
MRI met 7-Tesla
De 7-Tesla MRI is een gloednieuwe MRI-scanner waarmee, door een sterker magneetveld, nog meer details op de scan zichtbaar worden. Voor het ALS-onderzoek kan met deze MRI-scanner bijvoorbeeld specifiek naar de stofwisseling gekeken worden. Het ALS Centrum is in juni 2016 gestart met onderzoek met de 7-tesla MRI. Met dit onderzoek worden de veranderingen in de stofwisseling in de hersenen van ALS-patiënten onderzocht. De onderzoekers bestuderen hoe deze stofwisseling samenhangt met klachten die ALS-patiënten in het dagelijks leven ervaren.
Op dit moment worden op deze scans de eerste analyses uitgevoerd, waarna het onderzoek met de 7-Tesla MRI scanner verder zal worden uitgebouwd. In het nieuwe door Stichting ALS Nederland gefinancierde project MRI onderzoek Tesla3 en Tesla7zal het MRI-onderzoek worden gecontinueerd.
Meer informatie en meedoen
Lees meer over het MRI onderzoek op het ALS Centrum van het UMC Utrecht. Hebt u ALS, PSMA of PLS? Wij hebben zoveel mogelijk patiënten nodig die mee willen doen aan dit onderzoek. Meld u aan.
Publicaties van het project Motor netwerk degeneratie in internationale tijdschriften
De onderzoeker schreven artikelen over dit onderzoek, welke zijn gepubliceerd in toonaangevende internationale (peer-reviewed) wetenschappelijke tijdschriften. Ook zijn de resultaten gepresenteerd op vele internationale ALS congressen, waar de resultaten uitvoerig worden besproken en bediscussieerd. Elke publicatie draagt bij aan de kennis over ALS, PSMA en PLS en brengt ons dichterbij effectieve behandelingen. Van alle andere artikelen staat op www.pubmed.com, de wereldwijde database van medische literatuur, de Engelstalige samenvatting
1. Schmidt R, de Reus MA, Scholtens LH, van den Berg LH, van den Heuvel MP. Simulating disease propagation across white matter connectome reveals anatomical substrate for neuropathology staging in amyotrophic lateral sclerosis. Neuroimage 2016;124:762-9.
2. Schmidt R, LaFleur KJ, de Reus MA, van den Berg LH, van den Heuvel MP. Kuramoto model simulation of neural hubs and dynamic synchrony in the human cerebral connectome. BMC Neurosci 2015;16:54.
3. Walhout R, Schmidt R, Westeneng HJ, Verstraete E, Seelen M, van Rheenen W, de Reus MA, van Es MA, Hendrikse J, Veldink JH, van den Heuvel MP, van den Berg LH. Brain morphologic changes in asymptomatic C9orf72 repeat expansion carriers. Neurology 2015;85(20):1780-8.
4. Walhout R, Westeneng HJ, Verstraete E, Hendrikse J, Veldink JH, van den Heuvel MP*, van den Berg LH*. Cortical thickness in ALS: towards a marker for upper motor neuron involvement. J Neurol Neurosurg Psychiatry 2015;86:288-94.
5. Westeneng HJ, Verstraete E, Walhout R, Schmidt R, Hendrikse J, Veldink JH, den Heuvel MP*, van den Berg LH*. Subcortical structures in amyotrophic lateral sclerosis. Neurobiol Aging 2015;36:1075-82.
6. Schmidt R, Verstraete E, de Reus MA, Veldink JH, van den Heuvel MP*, van den Berg LH*. Correlation between structural and functional connectivity impairment in amyotrophic lateral sclerosis. Hum Brain Mapp 2014;35:4386-95
7. Verstraete E, Polders DL, Mandl RC, Van Den Heuvel MP, Veldink JH, Luijten P, van den Berg LH, Hoogduin J. Multimodal tract-based analysis in ALS patients at 7T: a specific white matter profile? Amyotroph Lateral Scler Frontotemporal Degener 2014;15:84-92
8. Verstraete E, Veldink JH, van den Heuvel MP*, van den Berg LH*. Structural brain network imaging shows expanding disconnection of the motor system in amyotrophic lateral sclerosis. Hum Brain Mapp 2013;35:1351-61.
9. Verstraete E, Veldink JH, Hendrikse J, Schelhaas HJ, van den Heuvel MP*, van den Berg LH*. Structural MRI reveals cortical thinning in amyotrophic lateral sclerosis. J Neurol Neurosurg Psychiatry 2012;83:383-8
Eerdere publicaties over MRI onderzoek op het UMC Utrecht
- Verstraete E, VeldinkJH, Mandl RCS, van den Heuvel MP*, van den Berg LH*. Impaired structural motor connectome in Amyotrophic Lateral Sclerosis. Plos One2011;6:e24239.
- Verstraete E, Biessels GJ, van den Heuvel MP, Visser F, Luijten PR, van den Berg LH. Microhemorrhages: Undetectable but clinically meaningful the question persists. Amyotroph Lateral Scler 2011;12:233-4.
- Verstraete E, van den Heuvel MP, Veldink JH, Blanken N, Mandl RC, Hulshoff Pol HE, van den Berg LH. Motor network degeneration in ALS: a structural and functional connectivity study. PLoS One 2010;5: e13664.
- Verstraete E, Biessels GJ, Van Den Heuvel MP, Visser F, Luijten PR, van den Berg LH. No evidence of microbleeds in ALS patients at 7 Tesla MRI. Amyotroph Lateral Scler 2010;11:555-