Van vrijdag 7 tot en met zondag 9 december 2018 vond het jaarlijkse ALS/MND congres plaats in Glasgow. Ook ALS Centrum Nederland was met een afvaardiging aanwezig om onderzoek te presenteren en informatie te delen. De sessie ‘Neuropathology’ op de eerste congresdag bestond uit vier presentaties over onderzoeken in de neuropathologie bij ALS en FTD. Er werden met name updates gegeven rondom het onderzoek naar het eiwit TDP-43.
De eerste spreker was Matthew Nolan, PhD student aan de Universiteit van Oxford in Engeland. Matthew presenteerde zijn werk over selectieve gevoeligheid van de ‘primaire motorcortex’ in de hersenen bij ALS. Selectieve gevoeligheid is een term die gebruikt wordt om aan te geven hoe kwetsbaar een celtype bij een bepaalde ziekte is voor de bijbehorende ziektemechanismen. Nolan liet zien dat verschillende eiwitten een belangrijke rol spelen in de pathologie bij ALS-patiënten. Al bekend is het eiwit TDP-43, dat een belangrijke rol speelt als aandrijver voor functionele reacties in het menselijk zenuwstelsel. Nolan’s werk laat onder andere zien dat de ernst van TDP-43 pathologie samenhangt met het activeren van cellen die ‘microglia’ worden genoemd in de motorische cortex van de hersenen, maar niet in het ruggenmerg.
TDP-43 pathologie in muismodellen
Daarna volgde Hande Ozdinler, assistent professor bij de afdeling Neurologie en leider van het ALS onderzoekslab in de ‘Northwestern University Feinberg School of Medicine’ in Chicago, Verenigde Staten. Zij liet zien dat de motorische zenuwcellen in het centraal zenuwstelsel met een TDP-43 pathologie in zowel de mens als in muizen gelijksoortige defecten in de cellen te zien zijn. Deze defecten zijn te zien in patiënten gediagnosticeerd met zowel ALS, als FTD en niet bij controlepersonen.
Hande sloot af met een belangrijke boodschap voor het vertalen van resultaten uit dierlijk onderzoek naar de mens, namelijk dat het misschien wel verkeerd is om de menselijke conditie proberen te begrijpen met een vertaling vanuit de muis. We zouden deze vergelijking volgens Hande moeten maken op celniveau om verder te komen in het onderzoek.
ALS en FTD als onderdeel van een ziektecontinuüm
In de volgende presentatie werd het werk van Rachel Tan, senior onderzoeker in Australië, gepresenteerd. Haar werk richt zich op het concept dat ALS en FTD zich bevinden aan de twee uiterste einden van hetzelfde ziektecontinuüm. In ALS patiënten wordt TDP-43 pathologie eerst gezien in motorische gebieden, later in de cognitieve gebieden. Bij het ziektebeeld FTD is deze volgorde omgekeerd, wat gezamenlijk pleit voor de continuümtheorie. Echter, er zijn ook pathologische en klinische bewijzen die weer tegen dit continuüm pleiten. Niet alle patiënten met FTD hebben namelijk ook daadwerkelijk een hogere kans op het ontwikkelen van ALS.
Cognitieve defecten kunnen mogelijk worden geassocieerd met TDP-43 pathologie
Jenna Gregory, klinisch docent bij Universiteit van Edinburgh, sloot de sessie af met haar onderzoek dat kijkt naar cognitieve defecten in TDP-43 pathologie met het gebruik van data uit de Edinburgh Hersenbank. Gregory kijkt of cognitieve defecten die gemeten worden met de “Edinburgh Cognitive and behavioural ALS-Screen” (ECAS) gecorreleerd en geassocieerd kunnen worden met de pathologie die gezien wordt in het brein na het overlijden van een patiënt. Naast motorische, sensorische en executieve functies van het brein, worden binnen haar onderzoek ook taal en lettervloeiendheid onderzocht.
Tot nu toe vond Gregory onder andere dat cognitieve defecten weldegelijk geassocieerd zijn met TDP-43 pathologie. Er zijn echter ook patiënten met deze pathologie, waarbij geen cognitieve defecten zijn gevonden. Wat is de reden hiervan is, weet Gregory nog niet. Het kan zijn dat deze patiënten op een of andere manier beschermd zijn tegen de ophoping van het eiwit en de giftige gevolgen hiervan. Ook is het volgens haar mogelijk dat hier eventueel beschermende mechanismen bij komen kijken die andere patiënten niet bezitten.
Lees hier meer verslagen van het ALS/MND Congres in Glasgow.