Ademhalingsoefeningen en hoesttechnieken

Ademhaling en benauwdheid
Geschreven door:
jaap-bakers-2
Jaap Bakers
Fysiotherapeut, onderzoeker

Samenvatting van het artikel

  • Mensen met ALS/PSMA hebben vaak moeite om slijm op te hoesten. Om goed te kunnen ademen en om longontstekingen te voorkomen is het belangrijk om slijm op te hoesten.
  • ACBT is een cyclus die wordt herhaald totdat het slijm zo goed mogelijk uit de luchtwegen is verwijderd.
  • ACBT kan liggend en zittend uitgevoerd worden.
  • Als ACBT niet meer werkt om voldoende slijm op te hoesten, dan kunt u overgaan op airstacken.
  • Bij ernstige ademspierzwakte kan in sommige gevallen een hoestmachine worden gebruikt.

Mensen met ALS/PSMA hebben vaak moeite om slijm op te hoesten. Om goed te kunnen ademen en om longontstekingen te voorkomen is het belangrijk om slijm op te hoesten. De active cycle of breathing techniques (ACBT) is een cyclus van ademhalingsoefeningen en hoesttechnieken die hierbij kan helpen. De fysiotherapeut van het ALS-behandelteam kan mensen instructie geven en de technieken met hen oefenen. 

De doelen van de ademhalingsoefeningen en hoesttechnieken zijn:

  • Ophoesten van slijm
  • De kans op longontsteking verkleinen
  • Vertragen van de achteruitgang van de longfunctie

ACBT is met name geschikt om aan het begin van het ziekte beloop toe te passen als hulpmiddel om slijm (sputum) op te hoesten. Als de ademspierzwakte toeneemt is airstacken een goed alternatief. In sommige gevallen kan bij ernstige ademspierzwakte een hoestmachine (CoughAssist) worden gebruikt slijm uit de luchtwegen te verwijderen.

ACBT - liggend

ACBT is een cyclus die wordt herhaald totdat het slijm zo goed mogelijk uit de luchtwegen is verwijderd. Dit duurt meestal vijf tot tien minuten. De cyclus bestaat uit de volgende onderdelen:

  1. Rustig ademen
  2. Enkele keren diep inademen, zo mogelijk twee tot drie seconden vasthouden, en rustig en ontspannen uitademen
  3. Huffen. Bij huffen wordt -in tegenstelling tot bij het hoesten- eerst diep ingeademd en vervolgens, met open mond en open keel, krachtig uitgeademd. Deze techniek helpt om sputum uit de hogere luchtwegen richting de keel te verplaatsen zodat het kan worden uitgehoest of doorgeslikt.

ACBT - zittend

Zowel in de uitgangshouding (liggend, zittend) als in de lengte van de drie onderdelen van de cyclus kan worden gevarieerd. Het is belangrijk dat de houding comfortabel is en dat de oefening ontspannen verloopt.

ACBT is een relatief eenvoudige en weinig belastende techniek die met name aan het begin van het ziektebeloop kan worden toegepast bij lichte ademspierzwakte. Met ACBT wordt de functie van de longen niet zozeer getraind. Het is vooral een manier om sputum op te kunnen hoesten. Als de ACBT door toenemende spierzwakte niet meer voldoende bijdraagt aan het effectief klaren van sputum kan airstacken worden overwogen.

Autogene drainage

Autogene drainage helpt om sputum/slijm uit de kleinere vertakkingen van de luchtwegen op te hoesten. Deze vertakkingen liggen dieper in de longen, waardoor deze ook wel de ‘diepe’ of ‘perifere’ luchtwegen worden genoemd. Als er slijm vastzit in de perifere luchtwegen is dit vaak hoorbaar door een reutelend geluid aan het einde van de uitademing. Door aan het einde van de uitademing een paar keer kort in- en krachtig uit te ademen kan het vastzettende sputum uit de perifere luchtwegen worden verplaatst en uiteindelijk worden opgehoest. Autogene drainage is, net als ACBT, een cyclus en bestaat uit de volgende onderdelen:

  1. Rustig ademen
  2. Enkele keren diep inademen, zo mogelijk 2-3 seconden vasthouden, en rustig en ontspannen uitademen
  3. Een aantal keren zo ver mogelijk uitademen. Vervolgens kort en ondiep inademen, gevolgd door weer zo ver mogelijk uitademen etc.

Net als bij ACBT kan binnen deze cyclus worden afgewisseld in uitgangshouding en duur van de onderdelen, afhankelijk van de individuele kenmerken van de betreffende persoon.

Lees meer over ACBT

Ook bij longaandoeningen worden ACBT en autogene drainage toegepast. Kijk voor meer evidence-based informatie over deze onderwerpen op:

Airstacken

Als ACBT niet meer werkt om voldoende slijm op te hoesten, dan kunt u overgaan op airstacken, lucht stapelen met behulp van een handbeademingsballon. Dit is een veelgebruikte techniek die mensen zelf thuis, eventueel met hulp, kunnen uitvoeren. Als airstacken lastig is, dan is kikkeren (‘glossopharyngeal breathing’, GPB) eventueel een alternatieve manier om lucht te stapelen.

Hoestmachine

Bij ernstige ademspierzwakte kan in sommige gevallen een hoestmachine (ook wel ‘cough assist’ of ‘insufflator/exsufflator’ genoemd) worden gebruikt. De machine helpt mensen bij het ophoesten van slijm uit de luchtwegen. Het apparaat blaast lucht de luchtwegen in. Direct na het inblazen ‘zuigt’ het de lucht er weer uit (onderdruk). Hierdoor ontstaat een krachtige uitademingsluchtstroom, net zoals bij spontaan hoesten, waardoor slijm gemakkelijker opgehoest kan worden.

De machine wordt alleen gebruikt in het ziekenhuis met specialistische begeleiding. Dit is vanwege de risico’s die met de behandeling gepaard kunnen gaan. De hoestmachine wordt in Nederland om die reden weinig bij mensen met ALS voorgeschreven.

Artikel geschreven door:
jaap-bakers-2
Jaap Bakers
Ik ben fysiotherapeut bij het ALS-behandelteam UMC Utrecht. Ik doe onderzoek naar en geef scholing over het meten van respiratoire functie en spierkracht bij ALS. Daarnaast ben ik auteur van de behandelrichtlijn fysiotherapie bij ALS van 2020.
Fysiotherapeut, onderzoeker
UMC Utrecht
Artikelen van Jaap Bakers

Heeft u feedback op dit artikel? Laat het ons weten!

Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.