Eten en drinken (en daarmee kauwen en slikken) zijn van levensbelang en hebben daarnaast een belangrijke sociale functie. Voor de meeste mensen is het erg belangrijk zo lang mogelijk op de gebruikelijke manier te kunnen eten en drinken. Door de toenemende achteruitgang van tong- en kauwspieren gaat dit bij mensen met ALS steeds moeilijker. In een latere ziektefase kunnen ook mensen met PLS problemen krijgen met kauwen en slikken.
Door achteruitgang van tong- en kauwspieren kost eten en drinken meer moeite. Zwakte van deze bulbaire spieren geeft ook slikproblemen. Maaltijden duren vaak langer en het eten moet aangepast worden in consistentie. Ook is er soms hulp bij het eten nodig als de arm-/handfunctie is aangedaan.
Slikproblemen kunnen leiden tot uitdroging, ondervoeding en obstipatie. Iemand lastig kan slikken ervaart meestal ook problemen op het gebied van speeksel, zoals een droge mond of juist teveel speeksel in de mond. Daarnaast kan een slikprobleem leiden tot een longontsteking omdat eten of drinken in de longen terecht kan komen in plaats van in de maag.
Symptomen van zwakte in de kauw- en slikspieren
- Extra moeite doen om te kauwen
- Hoesten tijdens het eten of drinken of kort daarna
- Meerdere keren moeten slikken om een hap weg te krijgen
- Gedempte of ‘nat’ klinkende stem na het eten
- Eten of drinken is vermoeiend – mogelijk is de patiënt kortademig na de maaltijd
- Maaltijden duren langer
- Regelmatige luchtweginfecties – veroorzaakt door drink- en etensresten in de longen
- Onduidelijke of vage spraak
- Moeite om speeksel weg te krijgen
De logopedist beoordeelt of er sprake is van een verminderde slikfunctie. Hij of zij stelt een behandelplan op om het slikken te optimaliseren. Het doel van een dergelijk plan is ervoor te zorgen dat de patiënt zoveel mogelijk plezier in eten en drinken blijft ervaren en tegelijkertijd voldoende vloeistoffen en voedingsstoffen binnen krijgt.
Behandelplan bij verminderde slikfunctie
- (Her)evalueren van de kauw- en slikfunctie van speeksel, voeding en vocht
- Advies over houding en ademhaling bij slikken
- Voorkomen van een longontsteking door voedsel dat in de longen komt
- Advies over een goede mondhygiëne
- Advies over hoesten en gevoelens van verstikking (in afstemming met de fysiotherapeut)
- Advies over voedselinname en aanpassingen in de structuur van voeding
- Advies over aanpassingen en hulpmiddelen bij eten en drinken (in overleg met de ergotherapeut)
- Advies over de mogelijkheid van orale voedings- en vochtintake in combinatie met energieverrijkte voeding of sondevoeding (in overleg met arts en diëtist)
Slikbeweging
In bovenstaand filmpje ziet u een animatie van een normale slikbeweging. Vanaf het proces van kauwen tot aan de passage in de slokdarm. Slikken is een gecoördineerd samenspel van de motoriek van de mond, wangen lippen en tong en vraagt uiterste precisie in die afstemming. Door verminderde kracht van de tong, keel en wangspieren, in het geval van bulbaire symptomen bij ALS, ontstaan slikproblemen.
Dit filmpje is door het ALS Centrum Nederland gemaakt voor de e-cursus ‘Verslikken bij ALS’. Bekijk ook het filmpje van de Verstoorde slikbeweging.
Meer informatie
Lees ook het artikel Gewichtsbehoud met PEG bij ALS uit het Nederlands tijdschrift voor Voeding & Diëtiek uit 2012.
De website datisevenslikken.nl geeft ook handige tips voor mensen met slikproblemen
