Als mensen steeds moeilijker of niet meer kunnen praten, dan kan een spraakcomputer uitkomst bieden. Hiermee kan iemand blijven communiceren als de stem en spraak is uitgevallen. Op deze spraakcomputer staat een computerstem, die in leeftijd, geslacht accent zo goed mogelijk kan aansluiten bij de persoon. Mensen kunnen gebruik ook maken van de mogelijkheid om hun eigen stem op te nemen. Dit heet stemdigitalisering. Deze stem kan dan later op een communicatiehulpmiddel (stemcomputer) worden gezet.
Computerstem
Voor hen patiënten en voor hun omgeving, is het belangrijk dat de computerstem wat betreft geslacht, leeftijd en andere kenmerken bij ze past. Er is bij o.a. Fluency een ruime keuze aan stemmen om uit te kiezen. Er zijn ook Friese computerstemmen beschikbaar.
Eigen stem opnemen
Het van tevoren opnemen van de stem vraagt van de patiënt een proactieve houding omdat hiertoe beslist moet worden op een moment dat de stem nog goed is. Daarnaast blijft het een vraag of de stemopname nodig is. Het is afhankelijk van de volgorde van verlies van spierfuncties waar ALS-patiënten in hun ziektebeloop mee te maken krijgen. Lang niet alle ALS-patiënten verliezen hun spraak en stem. Hierover kunnen patiënten overleggen met de revalidatiearts en/of logopedist in het ALS behandelteam.
Kosten en aanvragen
De kosten van dit programma om de stem op te nemen zijn hoog en worden niet door alle zorgverzekeraars vergoed. U kunt contact opnemen met de logopedist van uw ALS behandelteam of met de logopedist van ALS Centrum Nederland (via info@als-centrum.nl). Zij kunnen u meer over deze mogelijkheid vertellen. Als de eigen stem is opgenomen, dan kan deze op verschillende types communicatiehulpmiddelen worden gezet. Deze communicatiehulpmiddelen kunnen worden bediend met de handen of met hoofd- of oogbesturing.
Het inspreken van de eigen stem
Het inspreken van woorden en zinnen kost een aantal dagdelen, afhankelijk van de successcores die de patiënt heeft bij inspreken. Hoe meer je de eerste keer meteen goed inspreekt, hoe sneller het gaat. Dit inspreken kan de patiënt gewoon thuis doen. De leverancier zet hiervoor alle opnamemateriaal klaar. Richt hiervoor een rustige ruimte in zonder al te veel omgevingslawaai (spelende kinderen, blaffende hond, straatwerkers etc). De patiënt moet rond de 700 zinnen en woorden in de meest onmogelijke zins- en woordconstructies inspreken. Dit heeft ermee te maken dat alle klank en clustercombinaties gemaakt moeten worden.
Het is belangrijk dat de patiënt alle klanken nog goed kan uitspreken. Als iemand iets minder goed kan spreken, kan de stem nog steeds opgenomen worden als alle klanken maar kunnen worden gemaakt. Je zult echter in de uiteindelijke stem dezelfde stem horen als die op dat moment klinkt. Om te besluiten of de stem nog goed genoeg is kunt u eerst een opname maken van de eigen stem om te beoordelen of u dit acceptabel vindt om later terug te horen op het communicatiehulpmiddel.
Belangrijk is dat u de opnames maakt op de momenten van de dag dat u zich het meest fit voelt en het spreken het makkelijkst gaat. Meestal is dit aan begin van de dag of als u een beetje warmgedraaid bent.
Meer informatie over computerstemmen, het opnemen van de eigen stem en voorbeelden van stemopnames vindt u op de website van Fluency.
In de folder “Als uw stem niet meer vanzelfsprekend is” van rdgKompagne kunt u meer lezen over de mogelijkheden
van het maken van stemopnames en stemdigitalisering.
