EphA4 is een eiwit dat betrokken is bij de geleiding van motorneuronen van de hersenen naar doelen in het ruggenmerg en mogelijk een rol speelt bij ALS. Er is nog veel onduidelijk over de precieze rol van EphA4 en de mogelijkheden voor het ontwikkelen van een werkzaam medicijn dat kan helpen bij het vertragen van ALS.
Eerste resultaten van onderzoek naar EphA4 bij ALS
Een mogelijke rol voor het eiwit EphA4 bij ALS is in 2012 voor het eerst beschreven. Dit project werd geleid door onderzoekers uit Leuven, waar ook het ALS Centrum bij betrokken was. Deze studie liet zien dat proefdiermodellen voor ALS (zebravissen en muizen) die genetische gemodificeerd waren zodat ze het EphA4-eiwit niet meer hadden, een betere overleving hadden. In een kleine groep van patiënten die lagere hoeveelheden EphA4 in bloed hadden leek dit ook samen te gaan met een betere prognose. De conclusie van deze studie was dat het verlagen van het EphA4-eiwit misschien een aangrijpingspunt voor de behandeling van ALS kan zijn. Deze bevindingen zijn destijds gepubliceerd in het gezaghebbende tijdschrift Nature Medicine.
Wisselende resultaten uit vervolgstudies
Nadien is in Leuven verder onderzoek naar EphA4 gedaan. Helaas vallen de resultaten van deze vervolgstudies tot nu toe tegen. Wereldwijd is er beperkt onderzoek gedaan naar de rol van EphA4 bij ALS.
Er is één studie geweest waarbij onderzoekers uit Amerika in samenwerking met Biogen en Ionis Pharmaceuticals met behulp van antisense oligonucleotiden het EphA4-eiwit hebben verlaagd in muismodellen voor ALS (een andere strategie dan hierboven beschreven). Dat onderzoek toonde echter geen positieve effecten voor ALS.
Daarnaast zijn er een aantal onderzoekers die medicijnen proberen te ontwikkelen die aangrijpen op EphA4. Hierbij zijn er stoffen ontwikkeld die in het laboratorium in een bekerglas EphA4 kunnen verlagen. Of deze stoffen ook in staat zijn om daadwerkelijk bij mensen EphA4 te verlagen is niet bekend. Ook is het niet duidelijk wat de eventuele bijwerkingen hiervan zijn en of toepassing hiervan dus veilig is voor gebruik.
Nieuwe fase 1 studie naar EphA4
Het Australische Queensland Brain Institute (QBI) is van plan in 2019 een fase 1 studie te beginnen met een medicijn waarvan ze hopen dat het EphA4 kan verlagen. Een fase 1 studie heeft als doel om te onderzoeken of medicijnen veilig zijn. Daarnaast wordt er onderzocht of medicijn doet waar het voor ontworpen is; in dit geval het verlagen van EphA4.
Het is op dit moment onduidelijk wat de uitkomsten van dit onderzoek zullen zijn en dus of de stoffen werkzaam en/of veilig zijn. De fase 1 studie van QBI zal hier meer duidelijkheid over geven. De planning is dat deze studie in 2019 zal starten en waarschijnlijk zullen er in de loop van dat jaar of begin 2020 resultaten van bekend worden. Als de fase 1 studie succesvol is, zullen er fase 2 en 3 studies volgen waarbij gekeken wordt of het middel ook een effect heeft op ALS.
Verwachtingen van de ontwikkelingen
Uit bovenstaande blijkt dat de ontwikkelingen rondom EphA4 hoopvol zijn, maar dat er nog een lange weg te gaan is. Het is niet de verwachting dat EphA4-verlagers op korte termijn in klinische trials voor patiënten komen of als medicijn beschikbaar worden. Het is ook niet duidelijk of verlaging van EphA4 veilig of effectief is bij ALS. Het ALS Centrum volgt de ontwikkelingen uiteraard nauwgezet.
