Project PSMA is een onderzoek op het UMC Utrecht Hersencentrum en ALS Centrum Nederland naar de zeldzame spier/zenuwziekte Progressieve spinale musculaire atrofie (PSMA). Er zijn honderd tot tweehonderd mensen met PSMA in Nederland. Dit project wordt gefinancierd door Stichting ALS Nederland.
PSMA is een aandoening van motorische zenuwcellen en valt in het spectrum van ‘motor neuron disorders’ (MND). Het beloop van PSMA Lijkt in veel gevallen op dat van amyotrofische laterale sclerose (ALS), maar in een specifieke groep patiënten is het beloop gunstiger. Verschillen in beloop kunnen wijzen op verschillende oorzaken van PSMA.
Afweersysteem
Uit ons eerdere onderzoek is gebleken dat in het bloed van een deel van de patiënten met PSMA een eiwit kan worden aangetoond (IgM paraproteine) dat vaker wordt gezien bij mensen met ziektebeelden die worden veroorzaakt door ontstekingsreacties. Ontstekingsreacties worden veroorzaakt door het afweersysteem en zijn in de eerste plaats bedoeld om het lichaam te beschermen tegen virussen en bacteriën die infectieziekten veroorzaken. Ontstekingsreacties kunnen echter ook ontsporen, waarbij zonder infectie door een virus of bacterie, schade ontstaat aan weefsels. Dit soort ziekten staat bekend als “auto-immuunziekten”; voorbeelden hiervan zijn onder andere reuma en multiple sclerose (MS). Deze ziekten zijn vaak met medicijnen af te remmen. Een belangrijke vraag is daarom of ontsteking van zenuwcellen een oorzaak is van PSMA bij een deel van de patiënten.
Ontstekingsreactie niet meetbaar in bloed
Ontsteking ontstaat door (overactieve) witte bloedcellen die door middel van boodschappermoleculen met elkaar communiceren. Deze boodschappermoleculen (een andere naam is çytokine’) kunnen worden gemeten in het bloed van patiënten. Bij tal van ontstekingsachtige ziektebeelden (o.a. reuma, multiple sclerose) zijn verhoogde waarden gevonden van cytokines. Het exacte patroon van cytokines leert ons ook wat over de manier waarop de ontsteking tot stand komt. Wij hebben daarom de hoeveelheid van 16 cytokines in het bloed gemeten van patiënten met PSMA, ALS en gezonde controlepersonen. Uit deze studie bleek dat de waarden van deze ontstekingsmoleculen bij PSMA niet verhoogd zijn. Dit betekent dat de ontstekingsreactie niet meetbaar is in bloed. Het kan echter ook betekenen dat de ontstekingsreactie zich heel stil alleen ter plekke van de zenuwcel afspeelt.
Stille ontsteking bij een klein deel van de PSMA-patiënten?
Wij zijn daarom begonnen met onderzoek naar het mechanisme achter dit soort stille ontsteking. Hierbij maken we gebruik van menselijke motorische zenuwcellen die we hebben gekweekt uit tot stamcellen omgebouwde huidcellen (IPScellen). De eerste resultaten van deze experimenten laten zien dat bloed van PSMA-patiënten met het eiwit IgM paraproteïne inderdaad in staat is om ontstekingsreacties tegen de zenuwcel te veroorzaken. Dit was niet het geval bij PSMA-patiënten zonder IgM paraproteïne en het was ook niet het geval bij ALS-patiënten. Wij zijn druk bezig om het mechanisme van ontsteking, en de wijze waarop er door ontsteking schade ontstaat aan zenuwcellen verder in kaart te brengen.
Stamcellen (IPScellen) die uitgroeien tot motorische zenuwcellen worden in het laboratorium gekweekt uit huidcellen van PSMA-patiënten.
Labonderzoek
Het komende jaar richten de onderzoekers zich op het benodigde werk in het laboratorium. Over enkele jaren zal dat leiden tot een kleine studie naar het effect van antistoffen bij een specifieke groep PSMA-patiënten bij wie auto-immuunreacties een rol spelen in hun ziekte. Op basis van het labonderzoek met gegevens uit de PSMA-database zullen onderzoekers hier te zijner tijd een aantal patiënten voor benaderen.
Meedoen aan onderzoek
Bent u PSMA-patiënt? Meld u aan voor de NMZ Biobank en doe mee aan het wetenschappelijke onderzoek naar het verloop en de oorzaak van PSMA. Meld u aan via het aanmeldformulier of bel onze onderzoeksassistenten op tel. 088-7555887. Door mee te doen aan de NMZ Biobank komen uw gegevens in de PSMA-database.
Updates
Update januari 2017: Update Project PSMA: onderzoek naar de rol van ontstekingsprocessen
