Spierkrampen worden gedefinieerd als het onwillekeurig, vaak pijnlijk aanspannen van spieren. Dertig tot vijftig procent van de ALS-patiënten heeft er last van. Een kaakklem ontstaat door kramp van de kauwspieren.
Spierkramp vindt meestal plaats in één spier. De spier is tijdens de spierkramp zichtbaar aangespannen. Vaak ontstaat kramp door fanatiek aanspannen, met name bij verkorte spieren. De kramp is acuut pijnlijk en houdt vaak pas op als de spier gerekt wordt. Daarna kan men een beurs gevoel houden, soms gepaard gaand met zwelling.
Bij gezonde mensen zien we vaak krampen in kuitspieren, voetspieren en hamstrings. Bij ALS en PLS treden vaak ook krampen op in andere spieren, bijvoorbeeld in handspieren, halsspieren en tong. In de loop van de ziekte nemen de krampen vaak geleidelijk af.
Spierstijfheid en spasmen, ook wel spasticiteit genoemd, kunnen ook voorkomen bij ALS.
Oorzaak
Er zijn veel oorzaken voor spierkramp. ALS en PLS kunnen krampen geven maar ook andere ziekten van de zenuwen of zenuwwortels. Anderen aandoeningen zijn bv. een stofwisselingsstoornissen door zwangerschap en verminderde lever- of nierfunctie.
Naast ziekten zijn er ook algemene oorzaken. Dat is bijvoorbeeld vochttekort als gevolg van overmatig transpireren, diarree, overgeven of gebruik van plaspillen. Ook kunnen sommige medicijnen als bijwerking spierkrampen geven.
De krampen kunnen ook passen bij ‘restless legs’. Dit is een probleem wat vaker voorkomt bij mensen met ALS /PSMA.
Behandeling
De behandeling bestaat uit het op lengte houden van de spieren en het rekken van de spieren voorafgaand aan het slapen en voorafgaand aan het inspannen. De fysiotherapeut van het ALS behandelteam adviseert en instrueert de patiënt en/of mantelzorger hierover. De revalidatiearts of fysiotherapeut kijkt ook of er qua inspanning een goede balans is tussen belasting en belastbaarheid.
Ook wordt geadviseerd om goed te drinken en voldoende te eten.
Soms kunnen medicijnen helpen. Er zijn een aantal medicijnen die voorgeschreven worden.
Bij restless legs is hydrokinine het medicijn van eerste keuze. Echter, het is bekend dat hierdoor het aantal krampaanvallen vermindert maar niet de intensiteit van de krampen.
Bij spierkrampen overdag en ‘s nachts:
- carbamazepine, fenytoïne, verapamil of gabapentine
- MgOx of Magnesiumcitraat , vitamine B complex forte of Vitamine E. Er is in de literatuur (nog) geen goed bewijs voor het effect van deze medicijnen. Desondanks worden ze veel voorgeschreven en ervaren veel patiënten dat ze baat hebben bij deze medicijnen.
Kaakklem
Als iemand last heeft van krampen in de kauwspieren kan er een kaakklem optreden. Dit komt maar weinig voor. In het geval van een kaakklem zijn er andere behandelopties, waarvan per patiënt bekeken moet worden wat het beste past bij iemand. Een logopedist en /of een speciale fysiotherapeut (bekend met craniomandibulaire problematiek) kunnen adviezen geven, om te voorkomen dat dit minder vaak optreedt tijdens eten, praten, gapen. Ook is het goed om de techniek te leren om de kaak weer te laten ontspannen.
Mocht er vaak een kaakklem optreden en belemmert dit eten, praten, mondhygiëne, dan zou een behandeling met botuline toxine in de kauwspieren een optie kunnen zijn. Deze behandeling mag alleen gegeven worden door een gespecialiseerde KNO-arts. Deze werken vaak in de grotere ziekenhuizen/ academische centra. Mogelijke ernstige complicaties van deze behandeling zijn dislocatie van de kaak en toename van slikstoornissen. De dosering moet laag gehouden worden: 6 MU/injectie/spier.
Ook Lorazepam onder de tong (0.5-2.5 mg) kan ingezet worden als behandeling.
Ook laat een recente studie zien dat gebruik van een TheraBite zinvol kan zijn, om de beperkte mondopening door krampen en verkortingen van de spieren kan worden voorkomen. De spieren worden zoals boven beschreven als het ware opgerekt, door het dragen van een TheraBite. Daarbij zou het zinvol kunnen zijn om bij iedere patiënt met verkrampingen en spastische spraak (pseudobulbaire spraak) om preventief meer aandacht te besteden aan mond openen, en op lengte houden van de spieren in mond keelgebied. Spatels kunnen ook werken bij het oprekken.
Referenties
Botulinum toxin B increases mouth opening in patients spastic trismus.
Fietzek et al. Eur J Neurology 2009, 16: 1299-1304.
Impact of exercise with TheraBite device on trismus and health-related quality of life: A prospective study. Ear Nose Throat J. 2017 Jan;96(1):E1-E6.
Guideline Cramps van de American Academy of Neurology
