Onderzoekers van het ALS Centrum deden een MRI-onderzoek in een grote familie waarin erfelijke ALS voorkomt. De resultaten bieden mogelijk aanknopingspunten voor welk moment het beste is om met een behandeling te starten, mochten er in de toekomst geschikte medicijnen voor gezonde mensen met een ALS-mutatie ontwikkeld worden.
Wat is het MRI-onderzoek?
In het MRI-onderzoek van het UMC Utrecht worden hersenscans van patiënten met sporadische ALS, PSMA, PLS vergeleken met de scans van controlepersonen. Er worden ook scans gemaakt van patiënten met erfelijke ALS en hun gezonde familieleden. Met de MRI-scans worden studies gedaan naar onder andere de zenuwverbindingen in de hersenen, de structuur en de stofwisseling van de hersenen. Voor het MRI-onderzoek komen zowel patiënten als controlepersonen meerdere malen naar het UMC Utrecht. Zo kunnen onderzoekers veranderingen in de hersenen over de tijd volgen.
Een studie naar erfelijke ALS
Eén van de bekendste genetische afwijkingen bij de erfelijke variant van ALS is de ‘C9orf72 repeat expansie’. Familieleden met zo’n genetische mutatie hebben een verhoogde kans op het krijgen van ALS op latere leeftijd. In een studie binnen het MRI-onderzoek werden gezonde familieleden die een mutatie hebben – ook wel dragers genoemd – vergeleken met gezonde familieleden die geen mutatie hebben. Het doel daarbij was om inzicht te krijgen in de meest vroege veranderingen die optreden in de hersenen van mensen die nu gezond zijn, maar over bijvoorbeeld tien jaar mogelijk ALS hebben. Deze inzichten kunnen helpen om de ziekte beter te behandelen of, beter nog, te voorkomen.
7-Tesla MRI: een bijzondere toevoeging voor het onderzoek
Om dit te realiseren hebben de onderzoekers van het UMC Utrecht gebruik gemaakt van een zeer sterke MRI-scanner, met een veldsterkte van 7 Tesla. Slechts enkele ziekenhuizen in Nederland hebben deze MRI-scanner tot hun beschikking. 7 Tesla is ongeveer 150.000 keer sterker dan het magnetisch veld van de aarde, waarmee bijvoorbeeld een kompas werkt. Een 7-Tesla-MRI is daarmee een stuk krachtiger dan de 1,5-Tesla of 3-Tesla-MRI’s waar ziekenhuizen in de kliniek gebruik van maken.
Het MRI-beeld van een 7-Tesla-MRI heeft een hogere resolutie dan het beeld van een 1,5- of 3-Tesla-MRI. Ook is het contrast hoger. Hierdoor kunnen er met deze krachtige MRI-scanner nog meer details zichtbaar worden gemaakt. Dit maakt de 7-Tesla-MRI erg geschikt voor het medisch wetenschappelijk onderzoek.
De eerste resultaten
Voor de ‘C9orf72 repeat expansie’ studie hebben de onderzoekers zich gericht op fosfor. Fosfor is belangrijk voor de energiehuishouding van het brein. Daarnaast zit fosfor ook veel in celmembranen. In deze studie werden gezonde dragers en niet-dragers van de C9orf72 repeat expansie binnen dezelfde familie met elkaar vergeleken. Daarbij werd gevonden dat sommige gezonde mensen met deze mutatie meer afbraak van celmembranen hebben in hersengebieden waarvan bekend is dat ze aangedaan zijn bij patiënten met ALS. Ook werden er aanwijzingen gevonden dat de hersenen proberen om de ‘schade’ te repareren. Het lijkt er echter op de hoeveelheid ‘afbraak’ toch groter is dan de hoeveelheid ‘opbouw’ van celmembranen.
Daarnaast ontdekten de onderzoekers dat ook de energiehuishouding in een voor ALS zeer belangrijk hersengebied aangedaan is. Deze veranderingen in de energiehuishouding zijn ook al zichtbaar bij jonge mensen die drager van het gen zijn en nog geen ALS hebben. Dit betekent dat de ziekte mogelijk nog vóór er symptomen ontstaan, gesignaleerd kan worden. Het kan bij deze mensen nog best tien jaar of langer kan duren voordat zij uiteindelijk ALS-symptomen gaan vertonen.
Wat betekent dit voor de toekomst?
De mogelijkheid om een vroege diagnose te kunnen stellen, zou er in de toekomst wellicht voor kunnen zorgen dat er erg vroeg in de ziekte een behandeling kan worden gestart. Zo zou de ziekte mogelijk uit te stellen of te voorkomen zijn. Omdat er nu echter nog geen goed onderzochte behandelingen zijn voor gezonde mensen met een mutatie, is dit nu nog niet mogelijk. Hier wordt binnen het ALS Centrum momenteel wel aan gewerkt. Binnenkort start mogelijk een medicijnstudie, waarin ALS-patiënten met de C9orf72-mutatie een experimentele behandeling krijgen.